Centrale bankiers gaan de economie (alweer) redden
Wereldwijd zien we regeringsleiders die hun verantwoordelijkheid ontwijken of zelfs bereid zijn hun eigen economie beschadigen in een potje powerplay. Rond de Stille Oceaan doet het geopolitieke handje drukken tussen Donald Trump en Xi Jinping de beurzen sidderen.
De Amerikaanse overheid kondigde een extra importheffing van 10% op 300 miljard dollar aan Chinese goederen af. Peking reageert door de waarde van de volksmunt Renminbi spectaculair te verlagen om deze export goedkoop te houden en de inkoop van landbouwproducten uit de VS op te schorten.
Rond het Kanaal nam de kans op een ‘harde’ Brexit fors toe door de verkiezing van Boris Johnson als premier van het Verenigd Koninkrijk. Zijn regering maakt het land klaar voor een eenzijdige uittrede in oktober als de EU de ‘backstop’, de noodregeling die de grens op het Ierse eiland onzichtbaar moet houden als er geen handelsakkoord gesloten kan worden na de Brexit, niet afzwakt. Ondanks de zekere negatieve gevolgen van een botte ‘Leave’ voor Europa – zeker voor Nederland! – beweegt Brussel niet. EU-onderhandelaar Barnier noemde Johnson “nogal strijdlustig” en zijn eis “onaanvaardbaar.”
Groeiverwachtingen omlaag
De groeiverwachting voor de Eurozone werd vóór deze clashes al meermaals verlaagd. De export vertraagt. De Duitse en Italiaanse productie zwakken af. De investeringen en inkopen verminderen. In mei waarschuwden de OESO en het IMF dat Duitsland, Nederland, België, Spanje en Verenigde Koninkrijk met fiscaal beleid hun binnenlandse economie – en daarmee de Europese economie – meer moeten steunen. Publieke investeringen kunnen omhoog en belastingen omlaag zonder dat de staatsschuld stijgt. Dat kon met de toenmalige lage rentes op staatsobligaties, die sindsdien alleen maar daalden. Financiële markten smeken Eurolanden steeds luider om hun geld te lenen.
Maar een gecoördineerde Europese begrotingsactie door Brussel bleef uit.
Na de verkiezing van Johnson en de escalatie van de handelsoorlog verslechteren de vooruitzichten verder.
Alle hens aan dek dan nu toch? Maar in Europa blijft het stil.
Positieve actie mislukt
Het is de grote asymmetrie in het EU-beleid. Eurolanden kunnen wel gezamenlijk optrekken om Griekenland de broekriem aan te trekken, Italië publiekelijk aan de schandpaal te nagelen en het Verenigd Koninkrijk in te snoeren bij een Brexit-onderhandeling, maar niet samen een begrotingsbeleid uitvoeren om de Europese economie te steunen.
Negatieve collectieve actie lukt. Positieve collectieve actie mislukt.
Als regeringsleiders hun deel niet leveren, is het duidelijk wie de economie wel moeten redden. Juist, de centrale bankiers. ‘Whatever it takes 2012’ all over again.
Gedwongen stappen nemen
Jerome Powell van de FED verlaagde vorige week sinds tien jaar weer eens de rente. Gouverneur Mark Carney van de Bank of England liet deze ongemoeid, om stabiliteit te bieden in de periode van Brexit-onzekerheid, maar zal bij een uittrede gedwongen zijn om stappen te nemen. Vertrekkend president Mario Draghi van de ECB liet de rente ongewijzigd, maar maakte de geesten rijp voor verdergaand onorthodox monetair beleid door zijn opvolger Christine Lagarde. Er wordt zelfs geroddeld dat nu het uitdelen van gratis ‘helikoptergeld’ aan alle Europese burgers in beeld is. Recent onderzoek van onze eigen DNB stelt dat Nederlanders 30% (!) van zo een ECB-donatie zouden uitgeven. Belangrijk is dat de benoeming van Lagarde een voortzetting van de onorthodoxe ECB-koers weerspiegelt. EU-leiders wilden een negatieve verrassing en zig-zag-beleid voorkomen.
Ondanks (begrijpelijke) kritiek op het monetaire beleid, zullen er het komende jaar dus nog vele renteverlagingen en andere acties volgen. Centrale bankiers moeten wel anticiperen en reageren op (in)acties van regeringen. Als het beschikbare, reguliere fiscaal instrumentarium niet wordt benut, resteren enkel nog monetaire instrumenten die steeds onorthodoxer worden bij de negatieve rentestanden.
Het beste zou zijn als Europese regeringsleiders zo snel mogelijk hun logische deel doen om de economieën te steunen. Vanuit Nederland kan minister Hoekstra zijn Hanze-alliantie nu niet benutten voor een negatieve actie, namelijk het blokkeren van een Europees schokfonds, maar voor een positief doel: het opzetten van een Europese begrotingsactie. Door alle onrust zijn de rentes op Nederlandse staatsobligaties nu immers voor alle (!) looptijden negatief. En ga met onze grote buurvrouw praten. Financiële markten smeken ook Duitsland om hun geld te lenen en publieke investeringen te doen.
Anders moeten centrale bankiers de economie (alweer) redden.