In Den Haag is de crisis allang weer vergeten
De bonussen moeten weer terug zodat we de strijd kunnen winnen om de financiële instellingen die nu uit de Londense City vertrekken. De nieuwe regering moet weer extra spenderen aan zorg, bijstand en vergroening nu er een begrotingsoverschot is. De hypotheeknormen moeten weer versoepeld nu starters er zwaar nadeel van ondervinden op een woningmarkt met een te klein huizenaanbod. Je ziet deze standpunten opkomen in de media, je hoort het gezegd worden om je heen, en dan weet je dat politici dit nieuwe beleid snel gaan doorvoeren. De lessen van de kredietcrisis en de schuldencrisis zijn opeens vergeten en vergeven. Overigens vaak omdat de boodschapper een financieel voordeel bij heeft. De boodschap komt opvallend vaak van een bankierslobby, een zorgprofessional, of een woningbouwwoordvoerder. Die iets moois voor zijn achterban in het nieuwe regeerakkoord wil.
Door deze perverse prikkels groeide er in ons land een enorme particuliere schuldenberg
Het is fascinerend om te zien. Na het uitbreken van de kredietcrisis in 2008 groeide er immers een consensus onder politici en ambtenaren over de oorzaken van de crisis. Met als rode draad: banken hadden teveel krediet uitgeleend aan burgers die eigenlijk niet kredietwaardig waren. Dit korte termijn denken kwam onder andere door de sterke bonuscultuur in de bankenwereld die perverse prikkels gaf. Ook werd er in Nederland teveel hypotheekkrediet gevraagd en aangeboden, omdat er zeer ruime leennormen waren en de overheid een ruime hypotheekrenteaftrek betaalde. Door deze perverse prikkels groeide er in ons land een enorme particuliere schuldenberg die economie hinderde. Daarom moesten de bankiersbonussen aan banden worden gelegd en deze leennormen en hypotheekrenteaftrek worden ingeperkt.
Tijdens de Griekse schuldencrisis in 2010 ontstond verdere consensus. Overheden moesten hun begrotingstekorten en schuldratio’s terugdringen. Want dit werd gefinancierd met te goedkoop krediet, omdat de Europese eenwording een kunstmatige renteverlaging over het hele Eurogebied had veroorzaakt. Omdat de risico’s niet goed waren ingeprijst konden financiële markten op een helder moment opeens het vertrouwen in de kredietwaardigheid van land verliezen, uitgebeeld in het verlies van de triple A-status. Dan zouden de rentebetalingen als ‘boetegeld’ de pan uitrijzen en andere overheidsuitgaven wegdrukken. Daarbij was het goedkope krediet enkel een infuus dat politici ervan weerhield om wenselijke, structurele hervormingen in de economie door te voeren. Daarom moesten alle overheden naar een stringent begrotingsbeleid, het liefst naar een overschot. Anti-cyclisch begrotingsbeleid hielp immers toch niet, zo had de geschiedenis geleerd. Deze verdere consensus leidde tot grote ombuigingspakketten ten tijde van een enorme economische crisis.
Ook dat is nu vergeten en vergeven. De overheid moet weer geld gaan uitgeven! Aan de ouderenzorg die er zo slecht voorstaat. Aan de bijstand die te laag is om van rond te komen. Aan de vergroening van onze economie die we echt laten liggen. De politiek rent hard richting het stimuleren van de economie, juist nu die weer goed draait. De werkloosheid daalt en de lonen stijgen. Weer alle ballen op een pro-cyclisch begrotingsbeleid, waarvan het CPB zegt dat de Nederlandse regering zich er structureel schuldig aan maakt, in hoog- en laagconjunctuur. Daarom waarschuwen het CPB en de DNB de politiek nu publiekelijk om deze fout niet opnieuw te maken. Kijken of de politici luisteren.
Oftewel, bezint eer ge begint
Het is een fascinerend schouwspel. De lessen van de crisis gaan even een la in. Er is een paradigma wisseling in het maatschappelijk debat: minder bonussen, meer overheidsuitgaven en royalere hypotheekregels. Opmerkelijk genoeg precies op het moment dat de onderhandeling bezig is over een nieuw regeerakkoord waarin de nieuwe knikkers worden verdeeld. Die simpele observatie zou iedereen al achterdochtig moeten maken. En die lessen, wat je er ook van vindt, waren met een reden dominant. Oftewel, bezint eer ge begint.