Wimar Bolhuis

Econoom, wetenschapper en publicist

Randstadpopulisme wekt woede, plattelandspopulisme vergroot wantrouwen

Directeur Hans Brug van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is een held. Tegenover een meute boze boeren verdedigde hij woensdag het werk van zijn wetenschappers: het naar eer en geweten proberen de feiten over stikstofuitstoot in kaart te brengen. Niet buigen voor de druk, maar staan voor de waarheid.

Het RIVM is immers transparant over zijn verzamelde data en gebruikte modellen. Alles staat online. Ook is het instituut bereidwillig om nieuwe wetenschappelijke inzichten te verwerken. Zodat op basis van hun feitenkennis gekozen politici de moeilijke beleidsbeslissingen kunnen nemen. Hulde. Precies zoals we leerden van Jan Tinbergen, de enige Nederlandse econoom die de Nobelprijs ontving, vijftig jaar geleden.

Toch moest de heer Brug de boerendemonstratie onder politiebegeleiding verlaten.

Het past perfect bij de ‘strijd‘ van het #boerenprotest. De frames zijn duidelijk. Het achtergestelde platteland tegen de bevoordeelde Randstad. Het sappelende boerenfamiliebedrijf tegen de vervuilende multinational die altijd wordt gematst (Shell, Tata Steel). De harde praktijkwerkers die altijd moeten inleveren op de hoogopgeleide praters die hun eigen stikstofhobby’s niet aanpakken, zoals vliegen (Schiphol mag wel uitbreiden) en autorijden (dat rekeningrijden komt er nooit).

Natuurlijk, heel logisch dat de boeren boos zijn. De boodschap van D66 en GL dat de veestapel direct gehalveerd moet worden – desnoods afgedwongen met een noodwet – viel hen in september rauw op hun dak. Duidelijk een opportunistisch plan zonder check op draagvlak of uitvoerbaarheid. Zonder gevoel voor de boerentrots. Zonder begrip voor persoonlijke financiële gevolgen.

Niet onverwacht kwam het voorstel van de twee partijen met de hoogst opgeleide achterban, die vooral in de grote steden woont. Randstadpopulisme.

Daarom wapperde bij het boerenprotest overal de Nederlandse vlag ondersteboven – blauw, wit, rood. De boeren vinden dat de belangen van de elite boven de belangen van het volk worden geplaatst. Weliswaar zijn de achterbannen van D66 en GL het meest bereid financieel bij te dragen aan klimaatbeleid, de (financiële) pijn van een gehalveerde veestapel komt niet direct op hun bord.

Vooropgesteld, het is begrijpelijk dat landelijke politici proberen electorale munt te slaan uit het stikstofprobleem. En nodig. Zeker angst en woede onder burgers moet in een democratie gehoord en vertaald worden. Maar een populistische koers kan grote gevolgen hebben.

Zo is zonneklaar dat CDA, VVD, SGP, FvD en PVV juist zeggen de kant van de boer te kiezen. Van het volk, het platteland, de kleine ondernemers. Het verleden leert dat dit verkiezingswinsten oplevert. Maar wat deze politici hiervoor deden is actief de latente agressie onder boeren naar de RIVM-wetenschappers aanwakkeren, door publiekelijk hun integriteit en feitelijkheid in twijfel te trekken.

CDA’er Jaco Geurts opende de aanval in het Algemeen Dagblad. Opmerkelijk genoeg flikte CDA’er Sybrand Buma het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) begin dit jaar hetzelfde foute kunstje na vervelende cijfers over een hogere energierekening. Nu werd de twijfel over het RIVM nog verder opgejuind door VVD, SGP en FvD.

De RIVM-rekenmeesters werden door de insinuaties bewust in het vijandig kamp gedrukt. Een opportunistische strategie, ogenschijnlijk zonder goed gewogen te hebben wat het zou losmaken. Plattelandspopulisme. Gemakkelijk werden te simpele beschuldigingen geuit, die op korte termijn zorgden voor een tractorstoet naar Bilthoven en politiebegeleiding voor de heer Brug. Maar de gevolgen op lange termijn kunnen veel groter zijn.

Want het vertrouwen in dit soort instituties krijgt een knauw, terwijl de waarheid hetzelfde blijft. Ook TNO rapporteerde deze week dat Nederland relatief de grootste stikstofproducent van Europa is. We produceren gemiddeld vier keer zoveel stikstof per hectare als het EU-gemiddelde.

Juist van gekozen politici kan worden verwacht dat ze dan – doordacht en empathisch – moeilijke beleidsbeslissingen nemen. Het liefst op basis van wetenschappelijke kennis, zoals Tinbergen leerde, want daar heeft Nederland uiteindelijk het meeste aan. Alleen is de nieuwe politieke stroming juist geneigd om het maatschappelijk wantrouwen ten aanzien van deze leveranciers van feiten te voeden. Krijgen we die geest weer in de fles?

Ik hoop het. Zowel Randstadpopulisme als plattelandspopulisme veroorzaken vooral woede en wantrouwen. Daar is slechts een kleine minderheid bij gebaat. Alleen een feitelijke oplossing kan een uitkomst bieden voor een ruime meerderheid van Nederland.

Gepubliceerd op RTLZ.nl

«
»