Wimar Bolhuis

Premier Rutte heeft sorry gezegd. Woensdag bood hij zijn excuses aan voor de onsuccesvolle bestrijding van het coronavirus de laatste tijd.

Zo gaf hij toe dat de regering eerder forsere maatregelen had moeten nemen. Er werd te veel de nadruk gelegd op de eigen verantwoordelijkheid van burgers.

Het gevolg is dat Nederland één van de sterkste stijgingen van het aantal besmettingen ter wereld heeft. Het zorgsysteem is overbelast en de reguliere zorg wordt afgeschaald. En opnieuw is er een – nu gedeeltelijke – lockdown ingesteld.

De gezondheidscrisis blijkt niet goed gemanaged. Het voorzorgsprincipe werd niet toegepast.

Ik ben bang dat er nog een ‘sorry’ aan komt. Eentje voor een te laat en te slap steunpakket. Want de gedeeltelijke lockdown gaat weer flinke impact hebben op bedrijven.

Lichtpunt is dat een stevige lockdown die niet te snel wordt opgeheven – zo zeggen het IMF, ABN Amro en DNB – beter kan zijn voor het opvolgende economisch herstel dan halfbakken ingrijpen. Dit komt doordat de stevige, vasthoudende aanpak de onzekerheid over het rondwarende virus vermindert en dit meer perspectief geeft als het land weer opengaat.

Maar voordat we bij dat lichtpuntje komen moeten we eerst door een donkere tunnel. Oplaaiende angst voor het virus, zoals in deze tweede golf, zet burgers en bedrijven snel aan tot minder consumptie en investeringen. Dit zagen we de afgelopen weken al.

En de lockdown, of deze nu intelligent of gedeeltelijk is, leidt op de korte termijn tot extra schade voor de economie. Buffers zijn uitgeput na acht maanden corona en het aantal faillissementen en werklozen zal oplopen. Het bankwezen zal kredietverliezen lijden op uitstaande leningen en hypotheken. In het uiterste geval slaat de crisis over naar de financiële sector; een doemscenario.

Belangrijke vraag is: kiest de regering nu wel voor het voorzorgsprincipe bij de aanpak van de economische crisis op korte termijn?

Expliciete boodschap van de regering bij de presentatie was dat ‘bedrijven en werknemers zich gaan aanpassen aan de huidige economische situatie’. Dat was toen al een wat gratuit verhaal. Want wat is het nieuwe normaal bij een onbekende pandemie waarvan het verloop onvoorspelbaar is en het economisch perspectief meer dan ooit afhankelijk is van overheidsoptreden (of het uitblijven van overheidsoptreden)?

Opmerkelijk is dat ook deze boodschap, net als de oproepen om de corona-basisregels na te leven, sterk leunt op de eigen verantwoordelijkheid: pas je aan aan het nieuwe economische normaal. Maar deze redenatie uit de standaard economische doctrine, dat de markt na een exogene schok zelf een nieuw evenwicht moet vinden en overheidssteun verminderd moet, past eigenlijk niet goed bij het karakter van een pandemische crisis.

Dan zouden zombie-bedrijven en de beperking van marktprikkels nu het grootste gevaar zijn voor de economie. Daarbij sluit het niet aan bij het modernere economisch denken dat een overheid met begrotingsbeleid in een crisis liever te veel kan doen dan te weinig, zeker met de huidige rentestand. Te veel doen kost iets, maar te weinig doen leidt tot langdurige of onomkeerbare schade aan economisch, sociaal en menselijk kapitaal.

Het besluit tot een gedeeltelijke lockdown om de gezondheidscrisis te bestrijden, moet daarom wel direct opgevolgd worden met een royale herziening van het steunpakket 3.0. Hierbij gaat het zeker niet alleen om de horeca, de cultuur en de sport.

De bedrijven en ondernemers die hun deuren verplicht moesten sluiten hebben – net zo belangrijk – toeleveranciers en ook voor gemiddelde ondernemingen verslechtert het perspectief. Ze maken as we speak plannen hoe de komende maand(en) door te komen. Want het nieuwe normaal bleek helaas niet normaal.

Door nu wel op tijd forse maatregelen te presenteren, kan de regering op korte termijn een aanzienlijke hoeveelheid faillissementen en werklozen voorkomen. Het snel ombuigen van grote onzekerheid naar enige zekerheid over de toekomst kan het verschil maken. Elke dag telt.

Leer van de onsuccesvolle bestrijding van het coronavirus in de afgelopen maanden, en pas bij de bestrijding van de nieuwe economische klap wél het voorzorgsprincipe toe: “Better safe than sorry.”