Wimar Bolhuis

Niet de dokter, maar een computer maakt nu de beste beoordeling of iemand prostaatkanker heeft. Algoritmen overtreffen sinds enige tijd een gemiddelde patholoog, zo blijkt uit het promotieonderzoek van Wouter Bulten. Na oefening op een enorme dataset doorziet kunstmatige intelligentie – of artificial intelligence (AI) – verdacht prostaatweefsel nu even goed als de ervaren dokter.

Pathologen blijken alleen subjectiever en verschillen met regelmaat in hun beoordeling. Experts vertonen ruis in hun beslissingen waarschuwt Daniël Kahneman, de Nobelprijs-winnende psycholoog, steevast. Dat heeft een computer niet. Die is altijd objectief en consistent. Erg fijn voor de patiënt.

AI kan al veel, en eigenlijk alles steeds beter. Ziektes herkennen, ze voorspellen, een sociale robot zijn bij eenzaamheid. Dat opent vele deuren in de zorgsector. Het nieuwe regeerakkoord spreekt over ‘Juiste zorg op de juiste plek’, een beleidsrichting die structureel 300 miljoen euro moet besparen. “Mensen maken zich zorgen, of de zorg van morgen nog wel geleverd kan worden en of deze betaalbaar blijft.” Ik lees: meer AI.

Uitdaging 1: uitvoerbaarheid

Want de uitdagingen voor de zorgsector zijn groot en groeien. De eerste is de uitvoerbaarheid. Het is bekend dat door de vergrijzing de vraag naar ouderenzorg gaat stijgen, maar dat we door de arbeidsmarktkrapte niet zomaar voldoende personeel kunnen vinden. We willen meer handjes aan het bed, die zijn er niet.

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) berekende dat over veertig jaar ongeveer één op de drie werknemers in de zorg moet werken om in de zorgvraag te voorzien. Maar als we straks arbeidsmigratie nodig hebben gaan we klagen.

Uitdaging 2: kwaliteit

De tweede is de kwaliteit. Waar technologische vernieuwing op vele terreinen in ons leven vooruitgang brengt, worden de mogelijkheden in de ouderenzorgsector nog niet optimaal benut. We zijn ietwat (te) behoudend, omdat we zorg – terecht! – als mensenwerk zien.

Daarbij zijn duizenden intrinsiek gemotiveerde zorgmedewerkers bereid om veel extra uren werk te verzetten. Gaten dicht lopen, tegen het ongezonde aan. Desondanks waarschuwt de WRR dat het tekort aan personeel de kwaliteit van en het draagvlak onder de zorg onder druk gaan zetten. Op een bepaald moment gaan we dan toch echt klagen.

Uitdaging 3: betaalbaarheid

De derde is de betaalbaarheid. Het RIVM raamt dat de zorguitgaven zonder nieuw beleid stijgen naar bijna 20 procent van ons bruto binnenlands product in 2060. Dit moet worden opgebracht met premies en belastingen. Dat gaat vanzelfsprekend ten koste van de welvaartsontwikkeling en de koopkracht. Het Kamerdebat afgelopen week bewijst dat we dan zeker kunnen klagen.

Iedereen ziet hoe AI hulp kan bieden. Het vergemakkelijkt de uitvoerbaarheid, omdat de allocatie van zorgpersoneel slimmer gedaan kan worden. Zo kan AI patiënten monitoren en voorspellen wanneer zorgverlening wel of niet nodig zal (gaan) zijn – denk aan een hartaanval of longaanval.

Enerzijds worden zorgtaken digitaal overgenomen. Substitutie. Anderzijds kan doelmatiger bepaald worden wanneer, waar, welke arbeidskrachten de juiste, gewenste zorg moeten bieden. Betere matching. Dat verlicht het personeelstekort, verhoogt de productiviteit, en maakt werken in de zorg aantrekkelijker.

AI kan daarnaast de zorgkwaliteit verhogen. Ik begon met prostaatkanker. Maar de toepassing is breder: met voldoende digitale opnames van weefsel, logaritmes en machine learning kunnen op termijn allerlei tumoren beter worden opgespoord. Daarnaast kan de toepassing van AI patiënten meer regie en autonomie bieden. Een continue monitoring van de eigen gezondheidssituatie kan je bewegingsvrijheid en keuzevrijheid flink vergroten.

Daarbij kan AI de betaalbaarheid van de zorg verbeteren. De reden is dat er doelmatiger gewerkt kan worden en met minder arbeidsinzet per patiënt.

Mooie experimenten

Een verkennende maatschappelijke kosten-batenanalyse voor het ministerie van VWS laat zien dat mogelijkheden voor de inzet van AI-toepassingen – heel begrijpelijk – nog niet volledig worden benut.

Dit komt doordat nog niet alle gebruikers in de zorg worden bereikt en nog doorontwikkeling de technieken moet plaatsvinden. Het wemelt ook van de mooie experimenten. Het is nu van groot belang om belemmeringen voor AI te verminderen en de juiste gebruiksvoorwaarden te stellen. Dan gaan de baten vanzelf exponentieel groeien. Het maatschappelijk rendement van AI blijkt kristalhelder positief.

Als we het slim doen, kan Artificial Intelligence onze zorg redden. Het gebruik gaat veel sneller groeien dan u denkt. De coronamaatregelen, arbeidsmarkttekorten en betaalbaarheidszorgen zetten de ontwikkelingen in de lift.

En u zal blij zijn met uw nieuwe digitale dokter.